Onze kijk op de huidige focus op het ‘zelf’
Veel hedendaagse psychologie- en spirituele leringen lijken zich te richten op het ‘zelf’. Begrippen zoals zelfliefde, zelfbescherming en autonomie worden vaak verheerlijkt. Ze klinken aantrekkelijk, vooral in een tijd waarin we steeds meer muren optrekken om onszelf te beschermen. Maar we vragen ons af: brengt deze focus op het individu ons echt verder?
De illusie van comfort en bevestiging
Veel hedendaagse psychologie en spiritualiteit lijkt vooral gericht op het bieden van direct comfort. Dit comfort komt vaak in de vorm van boodschappen die “resoneren” met wat we al denken, voelen of doen. Het voelt prettig om te horen dat we op het juiste pad zitten, dat onze pijn verklaarbaar is, of dat onze grenzen en keuzes altijd gerechtvaardigd zijn. Maar is dit daadwerkelijk groei?
Vaak versterken deze leringen ons ego door ons gelijk te geven en onze huidige situatie te bevestigen. Ze maken ons blij omdat ze ons handelen en denken goedpraten. Maar echte groei ontstaat niet uit bevestiging; het vraagt om de moed om onszelf te bevragen. Om te durven kijken naar wat ongemakkelijk is en waar we weerstand voelen. Juist buiten onze comfortzone ligt de ruimte voor echte transformatie.
De eenzaamheid van het ego
Wat we zien, is dat deze nadruk op autonomie en zelfredzaamheid vaak leidt tot een wereld vol eenlingen. Het ego wordt versterkt, soms zelfs onder het mom van spiritualiteit. Veel leringen suggereren dat we ons moeten aanpassen aan de wereld om ons heen, of dat we de ‘verlichting’ moeten bereiken door ons los te maken van anderen. Maar is dat niet juist een symptoom van onze tijd? Een tijd waarin verbinding en gelijkwaardigheid steeds meer naar de achtergrond verdwijnen?
Denk bijvoorbeeld aan iemand die zich steeds meer afsluit in een poging om zichzelf te beschermen tegen pijn. Deze focus op zelfredzaamheid voelt misschien veilig, maar leidt vaak tot een groter gevoel van isolatie. De muren die we optrekken om onszelf te beschermen, worden uiteindelijk onze gevangenis.
De valkuil van spiritueel elitisme
Bovendien is er een gevaarlijke tendens zichtbaar: spiritualiteit die neigt naar spiritueel elitisme. Het idee dat sommige mensen ‘hoger’ of ‘verder’ zijn in hun bewustzijn dan anderen. Dit schept een scheiding, terwijl spiritualiteit juist een brug zou moeten zijn. Daarbij ontstaat vaak wat we spirituele bypassing noemen: het ontkennen van pijn, conflicten of emoties door ze weg te wuiven als onbelangrijk of ‘negatief’.
Indirect victim blaming: een subtiele valkuil
Een ander risico is indirect victim blaming. Denk aan uitspraken zoals: “Je kunt alleen gekwetst worden waar je al gewond was,” of: “Je hebt nog een les te leren.” Ook goedbedoelde adviezen zoals: “Je moet meer voor jezelf opkomen” of “Je moet beter je grenzen leren stellen” kunnen in dit patroon passen.
Hoewel deze woorden vaak vanuit empathie worden uitgesproken, kunnen ze onbedoeld misleidend zijn. Ze wekken een vals-positieve indruk en verschuiven subtiel de verantwoordelijkheid naar degene die gekwetst is. Dit kan niet alleen heling in de weg staan, maar ook de werkelijke dynamiek van menselijke relaties ontkennen.
Stel je voor hoe anders onze interacties zouden zijn als we niet alleen reflecteren op ons eigen aandeel en verantwoordelijkheid nemen voor onze impact op anderen, maar ook erkennen dat de verantwoordelijkheid voor hun daden bij hen ligt, zonder die onbewust naar onszelf toe te trekken.
De moed om muren af te breken
Echte groei vraagt moed. Niet de moed om jezelf verder te beschermen of je autonomie te vergroten, maar de moed om je muren af te breken. Het vraagt om kwetsbaarheid, overgave en het durven verliezen in verbinding. Juist in het samen creëren, helen en bouwen aan iets groters vinden we de kracht die verder reikt dan ons ego.
Wat als onze fixatie op autonomie en individualisme juist de wereld in stand houdt waarvan we zeggen dat die zo “moeilijk” is? Een wereld waarin we ons afgescheiden voelen, waarin eenzaamheid groeit en waarin conflicten voortkomen uit een gebrek aan écht begrip en verbinding. Veel hedendaagse leringen lijken te zeggen: “Zo is de wereld nu eenmaal, en het is aan jou om jezelf te beschermen.” Dit wordt vaak gepresenteerd als empowerment, maar werkt het niet juist de problemen in de hand die we proberen te vermijden?
Van ‘ik’ naar ‘wij’
Misschien ligt de werkelijke uitdaging niet in het versterken van ons ‘zelf’, maar in het durven ontdekken van het ‘wij’. Dit vraagt moed – de moed om je open te stellen, om je muren af te breken en je kwetsbaarheid te tonen. Het betekent dat we niet langer blijven hangen in patronen van zelfbescherming en afstand, maar dat we de kracht vinden om risico’s te nemen in verbinding.
Door te zeggen dat we onze grenzen moeten bewaken en leren omgaan met hoe anderen ons behandelen, bevestigen we onbedoeld de regels van een wereld waarin afstand, hardheid en ego centraal staan. Hiermee rechtvaardigen we het gedrag waarvan we voelen dat het anders zou moeten. De nadruk op autonomie en zelfbescherming creëert een vicieuze cirkel: de wereld blijft zoals hij is, omdat we leren hem te accepteren en ons eraan aan te passen.
De echte vraag is: willen we ons blijven aanpassen aan een wereld die gedomineerd wordt door ego en afscheiding? Of durven we de uitdaging aan te gaan om die wereld te transformeren? Door niet alleen te denken in termen van “dit is nu eenmaal hoe het is,” maar te dromen en handelen vanuit hoe het zou kunnen zijn.
Misschien ligt de sleutel wel in het samen bouwen. Niet in isolatie, maar in verbinding. In het loslaten van het ego, het vertrouwen op de kracht van kwetsbaarheid, en het besef dat we samen altijd sterker zijn dan alleen. Wat als we de muren om onszelf heen durven af te breken en samen bouwen aan een wereld waarin liefde en verbinding de norm zijn?
* Hoewel we met onze visie uitnodigen tot reflectie en bewustwording, moedigen we aan om professionele hulp te zoeken wanneer je merkt dat je ondersteuning nodig hebt bij persoonlijke uitdagingen. In gevaarlijke of urgente situaties is het van groot belang om direct professionele hulp in te schakelen. Het welzijn en de veiligheid van jezelf en anderen moet altijd de hoogste prioriteit hebben.
